Pojęcie miłosierdzia w dużej mierze ukształtowało się pod względem terminologii łacińskiej.

Łacińskie pojęcie „miłosierdzia” –  „misericordiae” tłumaczone jest na język polski jako: litość, miłosierdzie, współczucie.
Wyraz miłosierdzie łączy w sobie dwa znaczące terminy „miser”- człowiek biedny, potrzebujący wsparcia i „cor”- serce, symbol uczucia miłość i dobroci.
Miłosierdzie jest pojęciem wieloznacznym. Zawiera wiele odcieni znaczeniowych, związanych jednak zawsze z otwarciem się na potrzeby innych, bądź też sposoby zaradzania tym potrzebom. Miłosierdziem określa się więc przeżycie emocjonalne o charakterze altruistycznym wobec ludzi potrzebujących, cierpiących, które usposabia człowieka do czynnej pomocy. Jest ono duchową motywacją i zewnętrzną realizacją określonych czynników.

Zrozumienie pojęcia „miłosierdzie”, byłoby niepełne gdyby nie przytoczyć słów Jana Pawła II z encykliki „Dives in misericordia”- O Bożym Miłosierdziu. Papież podkreśla że, „w swoim właściwym i pełnym kształcie miłosierdzie objawia się, jako podnoszenie w górę, jako wydobywanie dobra spod wszelkich nawarstwień zła, które jest w świecie i w człowieku. W takim znaczeniu miłosierdzie stanowi podstawową treść orędzia mesjańskiego Chrystusa, oraz siłę konstytutywną Jego posłannictwa”. Papież zaznacza, że misterium paschalne Chrystusa jest szczytem objawienia miłości miłosiernej Boga do człowieka. ,,Krzyż stanowi najgłębsze pochylenie Boga nad człowiekiem, nad tym co człowiek -zwłaszcza w chwilach trudnych i bolesnych – nazywa swoim losem”.
Papież przypomina że „miłosierdzie oznacza szczególną potęgę miłości, która jest większa niż grzech i niewierność ”…,, Miłosierdzie jest bowiem nieodzownym wymiarem miłości, jest jakby drugim jej imieniem, a zarazem właściwym  sposobem jej objawienia się i realizacji wobec rzeczywistości zła, które jest w świecie, które dotyka i osacza człowieka, które wdziera się również do jego serca i może go ,,zatracić w piekle” ( Mt 10,28 )”.
Miłosierdzie jak pisze Jan Paweł II jest doskonalszym wcieleniem sprawiedliwości  „miłość niejako warunkuje sprawiedliwość a sprawiedliwość ostatecznie służy miłości. Ów prymat, pierwszeństwa miłości do sprawiedliwości ujawnia się właśnie poprzez miłosierdzie. Miłosierdzie różni się od sprawiedliwości, a jednak jej się nie sprzeciwia (…). Do natury zaś miłości należy, to że nie może ona nienawidzić i pragnąć zła tego, kogo raz sobą obdarzyła.”
Papież zaznacza również, że do istoty miłosierdzia należy „przebaczenie, które świadczy o tym, że w świecie jest obecna miłość potężniejsza niż grzech”. Sam Jezus, przypomina Papież, nauczył nas tych słów „odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom”.
Podstawowym warunkiem przebaczenia, jak twierdzi Papież w Encyklice jest też pojednanie, a „świat z którego wyeliminujemy przebaczenie, może być tylko światem zimnej, bezwzględnej sprawiedliwości”

Przytoczona ścisła zależność miłości, sprawiedliwości, przebaczenia stanowi trzon tajemnicy objawienia miłosierdzia. Brak miłosierdzia natomiast może zrodzić straszliwą niesprawiedliwość w imię prawa, zwłaszcza prawa we współczesnym świecie.

Miłosierdzie Boże w Starym Testamencie

W Starym Testamencie liczne Psalmy i teksty prorockie z uwielbieniem głoszą chwałę Bożego Miłosierdzia, a całe Pismo Święte mówi o nim kilkaset razy. Miłosierdzie Boże jest największym przymiotem  Boga, obok świętości i sprawiedliwości. Stary Testament objawia prawdę o Bogu, głosząc, że zawsze szuka On człowieka i jak bardzo zależy Mu na jego dobru. Nawet grzechy i niewierność nie powstrzymują Boga od okazywania miłosierdzia ; przeciwnie staje się ono bardziej intensywne, gdy zaś towarzyszy mu nawrócenie, wydaje błogosławione owoce .

Miłosierdzie Boga objawiło się już w akcie stworzenia świata. Od samego początku Bóg troszczy się o człowieka, o dobro i szczęście Tego, którego stworzył na swoje podobieństwo. Umieścił człowieka w raju, gdzie miał wszystkiego pod dostatkiem, dopiero po  grzechu pierworodnym na świat spłynęły nieszczęścia, cierpienia i śmierć. Lecz nawet wtedy Bóg okazywał swoje Wielkie Miłosierdzie. Upodobał sobie Naród wybrany spośród wszystkich innych narodów i zawarł z nim Przymierze. Nadał mu Prawo i obiecał zesłanie Mesjasza – Jezusa Chrystusa, który miał zgładzić ich grzechy. Bóg Ojciec opiekował się swoim ludem i kierował nim. Bronił go przed wrogami i demoralizacją, przypominając  przez proroków jaką drogą może dojść do zbawiania.

Zapisane w Starym Testamencie przestrogi miały charakter serdecznego, ojcowskiego ostrzeżenia przed złem jakie może spaść na grzesznika w postaci słusznej kary jeśli w porę się nie opamięta. Prawo do Miłosierdzia Bożego według zapisów biblijnych, mają nawet najbardziej zatwardziali grzesznicy, jeśli żałują za swoje błędy i ufają Bogu. Miłosierdzie względem ludzi należy zatem do istoty Boga, a jego zasięg obejmuje nie tylko człowieka, ale wszystkie dzieła stworzenia Boga „Miłosierdzie Pana nad całą ludzkość”.(Syr.18,3). Bóg przez swoich proroków  prowadził wielką pokutną katechezę, jako próbę uwrażliwienia człowieka na działanie Miłosierdzia Bożego. „Nie zazna szczęścia, kto błędy swe ukrywa,kto je wyznaje, porzuca, ten miłosierdzia dostąpi”. (Prz.28,13).

Miłosierdzie Boże w Nowym Testamencie

Stary Testament przedstawia Boga jako Boga Miłosiernego, oraz Boga gniewu – karzącego, dopiero Nowy Testament ukazuje go w pełni jako Boga Miłosiernego i nieskończenie kochającego. Bóg Ojciec spełnił obietnice zesłania Zbawiciela, Jezus Chrystus za sprawą Ducha Świętego począł się w łonie Maryi Dziewicy. Jezus jest żywym wcieleniem Miłosierdzia Bożego. Uczy nas miłosierdzia poprzez działanie, wybaczanie, czynienie dobra. Będąc na ziemi uzdrawiał chorych, wskrzeszał zmarłych, wypędzał złe duchy, przebaczał grzesznikom,  głosił Ewangelię w której zawarł zasady Nowego Przymierza.

Miłosierdzie Boże w pełni objawiły Krzyż i Zmartwychwstanie Chrystusa. Jezus przelewając swoją krew, ofiarował samego siebie jako ofiarę doskonałą Swemu Ojcu, przez co zmazał grzechy wszystkich ludzi. Z przebitego serca Jezusa płynie krew i woda – zdrój miłosierdzia. Stąd wychodzą  promienie nadziei dla wszystkich którzy żyją w cieniu grzechu i śmierci. Zmartwychwstanie Chrystusa jest zwycięstwem miłosierdzia. Golgota jest miejscem w którym miłość Boża odnalazła zagubionego człowieka. Śmierć i szatan zostali zwyciężeni. Od tej pory, bramy nieba są otwarte dla dusz. Zostało przywrócone życie wieczne. Jezus obiecał, że  będzie z ludźmi „przez wszystkie dni, aż do skończenia świata”. Zesłał na Apostołów Ducha Świętego, który ma im pomagać w życiu na ziemi i przypominać nakazy Chrystusa.
 

”Weźmijcie Ducha Świętego! Którym odpuścicie grzechy są im odpuszczone, a którym  zatrzymacie są im zatrzymane”. 

Miłosierdzie Boże w Posłannictwie Kościoła

Głoszenie nieskończonego Miłosierdzia Boga, jego nieskończonej gotowości i mocy przebaczania, jest misją Kościoła.

Nauka Kościoła Katolickiego o Miłosierdziu Bożym opiera się głównie na stałym rozważaniu słowa Bożego i na sakramentach świętych. W każdym sakramencie objawia się Boża dobroć i miłość. Kościół wyznaje i głosi miłosierdzie poprzez sakramenty uzdrowienia – pokuty i pojednania, sakrament chorych, oraz sakrament Eucharystii zwany sakramentem miłosierdzia. W nim objawia się  największy boski przymiot  w  postaci bezgranicznej miłości Boga do człowieka.
Człowiek najpełniej spotyka się z miłosiernym Bogiem w:
– sakramencie pojednania – z Bogiem, który przebacza,
– sakramencie Eucharystii – z Bogiem, który uzdrawia, oczyszcza
i obdarowuje,
– sakramencie chorych – z Bogiem, który umacnia.
Miłosierdzie Boże jest oparciem dla współczesnego Kościoła, przez nie może nastąpić zjednoczenie wszystkich wyznawców Chrystusa. „Tylko ta miłość, która jest większa od słabości ludzkich i podziałów, może ostatecznie sprawić ową jedność, o którą sam Chrystus modlił się do Ojca i o którą nie przestaje prosić za nas ,, w błaganiach, w których nie można wyrazić słowami ”
( Rz 8,26) ”.(DM. J.P.II)

Świadkowie Bożego Miłosierdzia

W dziejach Kościoła na przestrzeni wieków, Boże Miłosierdzie wysławiało wielu Świętych.

Żyjący w XIII wieku św. Tomasz z Akwinu zalecał by „każdy chrześcijanin zapalił się nowym żarliwym uwielbieniem Miłosierdzia Bożego, gdyż Bogu należna jest nieustanna chwała.”
Św. Katarzyna z Sienny z XIV wieku śpiewała hymn uwielbienia Trójjedynego Boga, składając dzięki Chrystusowi:
„Miłosierdzie Twoje łagodzi sprawiedliwość Twoją.
Przez Miłosierdzie obmyłeś nas we krwi Twojej,
Miłosierdzie Twoje zmusiło Cię dać jeszcze więcej człowiekowi.
Zostawiłeś Siebie na pokarm, aby umocnić naszą słabość,
(…) O, Miłosierdzie!
Serce się spala na myśl o Tobie, bo gdziekolwiek zwrócę ducha,
Nie znajdę nic-prócz Miłosierdzia.”

Żyjącym bliżej naszych czasów, heroicznym apostołem Miłosierdzia był Brat Albert Chmielowski (1845-1916). Założył on Zgromadzenie Albertynów. Żyjąc z najuboższymi dzieląc z nimi warunki, osobiście tworzył przytuliska i warsztaty przygotowujące do pracy. Dźwigał ludzi z nędzy moralnej i materialnej, pomagając  odzyskać im ludzką godność. Mottem jego posłannictwa stały się słowa „powinno się być dobrym jak chleb; powinno się być dobrym jak chleb, który dla wszystkich leży na stole, z którego każdy może kęs dla siebie ukroić i nakarmić się, jeśli jest głodny”.

Wielkie dzieło miłości i miłosierdzia wprowadziła w czyn Matka Teresa z Kalkuty (1910-1997) urodzona w Albanii. Początki swojej drogi do świętości zaczynała w Zgromadzeniu Loretanek, gdzie przyjęła imię Maria Teresa od Dzieciątka Jezus, i jak jej patronka poszła drogą miłości i zaufania. Śluby zakonne złożyła w Indiach, gdzie zrodziło się w niej jeszcze pełniejsze powołanie miłości. Jak sama mówiła: „Było to powołanie, które kazało mi opuścić Loreto, gdzie byłam tak szczęśliwa i wyruszyć na ulicę, by służyć najuboższym  z ubogich”. Całe swoje życie do ostatnich chwil Matka Teresa poświęciła potrzebującym ze slumsów. Kochała, służyła tym o których zapomnieli inni. Niosła człowiekowi potrzebującemu leczącą miłość i dawała siebie każdemu najbardziej  z biednych.  „Na początku byłam przekonana że trzeba nawracać, z czasem nauczyłam się , że moim zadaniem jest kochać. A miłość nawraca kiedy chce.”

Wielkimi współczesnymi świadkami Bożego Miłosierdzia jest św. s. Faustyna Kowalska oraz bł. Ojciec Święty  Jan Paweł II.

Miłosierdzie Boże w Duchu Objawień św. Faustyny Kowalskiej

Apostołką Bożego Miłosierdzia naszych czasów jest św. Faustyna Kowalska (1905 – 1938).
W Bożym planie Zbawiciela Mistyczka ze wsi Głogowiec zajmuje szczytne miejsce. Wybrana przez Chrystusa na Apostołkę Jego Miłosierdzia, niesie orędzie o nieskończonym miłosierdziu Boga.
Świadectwem szczególnej zażyłości  z Bogiem jest spisany przez Siostrę Faustynę – na wyraźne polecenie Chrystusa –  „Dzienniczek”. Orędzie Bożego Miłosierdzia, przez posługę św. Faustyny, zostało dane światu na czasy ostateczne. Król Miłosierdzia w ten sposób pragnie przygotować zranioną grzechami ludzkości na swoje powtórne przyjście na ziemię. Ufność zawierzenia Jego Miłosierdziu to droga do ocalenia życia wiecznego dla każdej ludzkiej duszy.

„Córko moja, mów światu całemu o niepojętnym miłosierdziu moim (…) niech się nie lęka zbliżyć do mnie żadna dusza, chociażby grzechy jej były jako szkarłat. Miłosierdzie moje jest tak wielkie, że przez całą wieczność nie zgłębi go żaden umysł, ani ludzki ani anielski. Wszystko, co istnieje, wyszło z wnętrzności miłosierdzia mego”. (Dz.699).

Misja św. Siostry Faustyny, którą wyznaczył Jej Jezus Chrystus, polega na przybliżeniu i  głoszeniu światu prawdy objawionej w Piśmie Świętym o miłosiernej miłości Boga do każdego człowieka i wypraszaniu Miłosierdzia Bożego dla całego świata poprzez praktykę podanych przez Pana Jezusa pięciu form kultu Miłosierdzia Bożego, którymi są:
–  Obraz Boga Miłosiernego z podpisem; Jezu, ufam Tobie,
–  Święto Miłosierdzia Bożego w pierwszą niedzielę po Wielkanocy,
–  Koronka do Miłosierdzia Bożego,
–  Modlitwa w Godzinę Miłosierdzia, czyli w godzinę konania Jezusa na Krzyżu,
–  Apostolstwo Orędzia Miłosierdzia Bożego.

Znaczenie wielkiej powinności jakim jest Orędzie Miłosierdzia skierowane do całego świata przez Pana Jezusa za pośrednictwem zwyczajnej, nieuczonej, ale bez granic ufającej Bogu zakonnicy są same słowa Jezusa  „Nie znajdzie ludzkość uspokojenia, dopokąd się nie zwróci z ufnością  do Miłosierdzia Mojego” (Dz. 300),  „Nie chcę karać zbolałej ludzkości, ale pragnę ją leczyć, przytulając do swego Miłosiernego serca” (Dz. 1588). „Jesteś sekretarką mojego miłosierdzia ; wybrałem Cię na ten urząd w tym i przyszłym, życiu” (Dz. 1605),  „ …abyś dawała duszom poznać moje wielkie miłosierdzie, jakie mam dla nich, i zachęcała je do ufności w przepaść mojego miłosierdzia” (Dz.1567).

Prorok Bożego Miłosierdzia Jan Paweł II

Zagorzałym Orędownikiem Bożego Miłosierdzia był Błogosławiony Papież Jan Paweł II – Karol Wojtyła (1902-2005).

„Orędzie miłosierdzia Bożego zawsze było mi bliskie i drogie” – wyznał Ojciec Święty Jan Paweł II w Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie – Łagiewnikach „zabrałem ze sobą na Stolicę Piotrową i [ono] niejako kształtuje obraz tego pontyfikatu.”
Przede wszystkim jednak całe życie Jana Pawła II było nieustannym wskazywaniem na tajemnicę Bożego Miłosierdzia: w latach młodzieńczych, w twórczości artystycznej i w posłudze kapłańskiej. Najpełniejszym podkreśleniem  znaczenia Miłosierdzia Bożego przez Ojca Świętego w historii Kościoła było: napisanie encykliki „Dives in misericordia”całkowicie poświęconej Miłosierdziu, ustanowienie drugiej niedzieli po Wielkiej Nocy- Święta Bożego Miłosierdzia, przekazanie orędzia miłosierdzia na III Tysiąclecie Wiary oraz zawierzenie całego świata Bożemu Miłosierdziu. Dzięki staraniom Papieża została ogłoszona świętą s. Faustyna Kowalska. Dzień jego śmierci i beatyfikacji w dniu Święta Miłosierdzia są znakiem i pieczęcią dla kształtu Jego pontyfikatu.

Trzeba też zaznaczyć, że Papież zawsze podkreślał szczególną rolę Matki Bożej jako Matki Miłosierdzia, która „na drodze do Boga wspiera wszystkich wiernych (…), Wielka Orędowniczka, Królowa Wyznawców ,Matka Odkupiciela, która zna tajemnice Bożego Miłosierdzia i wie jak wielkie ono jest.”
Jan Paweł II nauczał „Maryję nazywamy Matką Miłosierdzia ponieważ jest matką Jezusa w którym Bóg objawił swoje serce przepełnione miłością a u stóp krzyża Maryja – stała się matką uczniów Chrystusa- Matką Kościoła i całej ludzkości. Stała się  „Mater Misericordiae”. Matka Boża dała ludzkości Największy dar nieba Syna Boga Ojca i tym samym nieustannie świadczy ludzkości największe miłosierdzie.”

Papież zwraca naszą uwagę na zagrożenia jakie niesie ze sobą cywilizacja, cywilizacja bez miłosierdzia łamiąca normy etyczne i moralne. Takie postępowanie prowadzi  do zagłady człowieka. „Doświadczając tajemnicy, człowiek przeżywa lęk przed przyszłością, przed pustką, przed cierpieniem, przed unicestwieniem. Może właśnie dlatego, przez świadectwo skromnej zakonnicy Chrystus niejako wchodzi w nasze czasy, aby wcześniej wskazać na to źródło ukojenia i nadziei, jak w odwiecznym miłosierdziu Boga”.
Papież Jan Paweł II w swoich kazaniach bardzo konkretnie wytycza nam drogę naszej wiary:
„Człowiek dociera do miłosiernej miłości Boga, do Jego miłosierdzia o tyle, o ile sam przemienia  się wewnętrznie w duchu podobnej miłości w stosunku do bliźnich”.

Ojciec Święty  przekonuje nas, aby zmienić świat na lepszy potrzebujemy głębszej mocy, którą jest miłość. Tylko ona jest zdolna przezwyciężyć zło, tylko dzięki niej możemy tworzyć bardziej ludzki świat, „…podnosimy nasz głos i błagamy, aby raz jeszcze na tym etapie dziejów objawiła się owa Miłość, która jest w Ojcu, aby za sprawą Syna Ducha Świętego okazała się obecną w naszym współczesnym świecie i potężniejsza niż zło: potężniejsza niż grzech i śmierć. Błagamy za pośrednictwem tej, która nie przestaje głosić miłosierdzia z pokolenia na pokolenie, a także tych wszystkich, na których wypełniły się już do końca słowa z kazania na górze:” Błogosławieni, miłosierni,  albowiem oni miłosierdzia dostąpią”( Mt 5,7 )  ”. ( D.M.J.P.II )

Bardzo trafnie ujął istotę miłosierdzia we współczesnym świecie teolog Piotr Blachowski. „Nic tak nie jest nam potrzebne,jak Boże Miłosierdzie – ta miłość łaskawa, współczująca, kierująca na drogę ku świętości. Patrząc na obraz Miłosiernego Chrystusa, na Jego Serce promieniujące łaskami, w głębi duszy możemy usłyszeć to, co słyszała święta Siostra Faustyna: „Nie lękaj się niczego, Ja jestem zawsze z Tobą”. (Dz.z.II). Kto szczerym sercem odpowie: Jezu, ufam Tobie, znajdzie ukojenie wszelkich niepokojów i lęków. A zatem każdy z nas może  i powinien umieć odczytać miłosierdzie skierowane do niego przez Boga, poznać Jego życzliwość i dobroć, bo wtedy idzie do Boga z ufnością.
W Bogu znajduje Ojca, który kocha, przebacza, umacnia w walce z grzechami i pomaga Swoją wszechmocą osiągnąć wieczne zbawienie. A więc Miłosierdzie Boże to jest to, czego oczekujemy i czego mamy doświadczać, co mamy rozumieć i rozpoznawać. Bóg nie karze, Bóg nas doświadcza  swoją miłością.  Pytanie jest tylko jedno: czy my to przyjmujemy, czy odrzucamy?”

Grażyna Czerwińska

---

Bibliografia:

1. Dzienniczek – Miłosierdzie Boże w duszy mojej – Święta s. M. Faustyna Kowalska
2. Encyklika „Dives in Misericordia”,Jan Paweł II 
3. Pismo Święte – Stary i Nowy Testament
4.Homilia podczas Mszy św. i beatyfikacji – Kraków – Błonie 18.08.2002 , Jana Pawła II 5.Nieustannie błagamy o Miłosierdzie Boże, Kraków 07.06.1997. Przemówienie w Sanktuarium 
Miłosierdzia Bożego, Jan Paweł II
6. Miłosierdzie Boże, Piotr Blachowski
7. Idea Miłosierdzia Bożego w oparciu o Biblię Starego i Nowego Testamentu oraz Encyklikę „Dives in Misericordia” Ojca św. Jana Pawła II, mgr Elżbieta Ciapa
8. Miłosierdzie Boże w świetle Biblii, ks. prof. Waldemar Chrostowski
9. O Miłosierdziu Bożym i Ludzkim w Biblii i w „Dzienniczku” Błogosławionej S. Faustyny, Bp Kazimierz Romaniuk
10. 101 pytań o Boże Miłosierdzie, ks. mgr Piotr Szweda, ks. prof. Andrzej Witko
11. Tygodnik Katolicki, Gość Niedzielny: Czym jest miłosierdzie ? Ks. Tomasz Jaklewicz
12. Maryja Matka Boża Miłosierdzia, www.milosierdzieboze.pl
13. Miłosierny Bóg Starego Testamentu, Forum Tradycji Katolickiej
14. Biblijne pytania o Boże Miłosierdzie, strona internetowa poświęcona Biblii
15. Informator Sanktuarium Urodzin i Chrztu św. Faustyny, Świnice Wareckie
16. Miłosierdzie Boże, www.wikipedia.org
17. O Miłosierdziu, www.milosierdzieboze.pl
18. Bóg Jest Miłosierdziem, www.milosierdzieboze.plock.eu
19. Teologia Miłosierdzia Bożego w świetle Dzienniczek św. s. Faustyny Kowalskiej, Sylwia Grzesiak
20. Słownik Języka Polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN S.A.